وبتاک پهره

اسم

اسم

اسم کلمه ایست که برای نامبردن کسی یا چیزی بکار میرود مانند

drahč درخت
ketáb کتاب

اسم جمع

.میباشد án علامت جمع در بلوچی

drahčán درختها
ketábán کتابها

اگر اسم به á ختم شود معمولاً در حالت جمع از حرف دیگری برای راحتی تلفظ استفاده میشود مانند
warná مفرد) جوان)
warnáán, warnáyán, warnáwán جمع) جوانها)

معرفه و نکرها

سم معرفه در بلوچی همانند فارسی هیچ علامتی ندارد.
اسم نکره با گذاشتن حرف í در انتهای اسم مشخص میشود. مثال

gesí خانه ای
ketábí کتابی

کلمه یک نیز میتواند قبل از اسم نکره واقع شود. در فارسی علامت جمع قبل از علامت نکره می آید مانند کتابهایی. در بلوچی معمولاً از فرم زیر ه‌ستفاده میشود

yakk ketábí یک کتاب

bázín ketábí کتابهایی

ممکن است نشانه وحدت یعنی عدد یک نیز باشد مانند í حرف

heyk dánagí panč tuman تخم مرغ دانه ای پنج تومان

حالت اسم
حالت اسم عبارت است از عمل نحوی اسم در ساختن جمله. ا‌سم در دستور زبان بلوچی دارای سه حالت مختلف میباشد: مستقیم، غیرمستقیم و ملکی. اسم در حالت مسقیم هیچ علامتی ندارد ولی در حالت غیرمسقیم و ملکی پسوند اسمی میگیرد. مثال

پسوند اسمی
	مستقیم	غیرمستقیم	ملکی
مفرد	--	á/árá	ey
جمع	--/án	áná	áni

ketáb wánag but کتاب در حالت مستقیم (مفرد) کتاب خوانده شد

ketáb wánag butant کتاب در حالت مستقیم (جمع) کتابها خوانده شدند

ketábá beyár کتاب در حالت غیرمستقیم (مفرد) کتابرا بیاور

ketábáná beyár کتاب در حالت غیرمستقیم (جمع) کتابهارا بیاور

ketábey bahá کتاب در حالت ملکی (مفرد) قیمت کتاب

ketábáni bahá کتاب در حالت ملکی (جمع) قیمت کتابها

حالت مستقیم

اسم در حالت مستقیم هیچ علامتی ندارد ولی معمولاً به اسم در حالت مستقیم و جمع، علامت جمع نیز اضافه میشود

الف:‌ ‌ اسم بعنوان فاعل (مفرد و جمع) در زمان حال و آینده
چنانکه در مثال زیر ملاحضه میشود، اسب در هر دو حالت مفرد و جمع بدون پسوند اسمی است و فقط از روی پسوند فعل میشود تشخیص داد که اسب مفرد است یا جمع

Aps tačit مکرانی) اسب می تازد)

Aps tačant مکرانی) اسبها می تازند)

Apsán tačant مکرانی) اسبها می تازند)

ب: اسم بعنوان موصوف قبل از فعل "بودن "

Á mardom mallemí ent. آن شخص معلم است

(پ: اسم بعنوان فاعل افعال لازم (برای تمام زمانها

Gáři šot قطار رفت

Gáři šotant قطارها رفتند

Gářián šotant قطارها رفتند

Gáři rowt قطار میرود

Gáři rawant قطارها میروند

Gářián rawant قطارها میروند

(ت: مفعول مستقیم در زمان گذشته (فقط در لهجه مکرانی

1- Ahmadá ketáb hassaná dát احمد کتاب را به حسن داد

2- Ahmadá ketáb hassaná dátant احمد کتابها را به حسن داد

چنانکه ملاحظه میشود "کتاب" دارای هیچگونه علامت مفعولی و یا علامت جمع نیست و فعل جمله که در مثال دوم بصورت سوم شخص جمع بکاررفته با فاعل جمله یعنی احمد (سوم شخص مفرد) در تطابق نبوده و درواقع بیانگر جمع و یا مفرد بودن مفعول مستقیم، دراینجا "کتاب" میباشد

حالت غیرمستقیم

اسم در حالت غیرمستقیم دارای علائم árá, á میباشد.

الف: اسم بعنوان مفعول مستقیم در زمان حال و آینده

Júdá haspá táčínit جودا اسب را می تازاند

(ب: اسم بعنوان مفعول غیرمستقیم (در تمام زمانها

Ahmad ketábárá hassaná dát .احمد کتاب رابه حسن داد

Ahmad bándát ketábá hassaná dant .احمد فردا کتاب را به حسن خواهد داد

دراین مثال احمد فاعل، کتاب مفعول مستقیم و حسن مفعول غیرمستقیم میباشد. در فارسی فرق بین این دو نوع مفعول در جمله باعلائم را و به
مشخص میشود، در بلوچی (سرحدی) بوسیله árá و á.

(پ: اسم بعنوان فاعل فعل متعدی (در زمانهای گذشته

Áyiá ketáb bort ارگاتیوفرم در لهجه مکرانی) او کتاب را برد)

Morgá bál kort پرنده پرواز کرد

ت: اسم بعداز حروف اضافه

Á gún gářiá yaht او با قطار آمد

ث: برای نشاندادن جهت

bázárá به بازار
šahrey nímagá بسوی شهر

حالت ملکی

اسم در حالت ملکی دارای علائم áni, ey برای مفرد و جمع میباشد.

مثال

ges (پسوند اسمی (خانه
	مستقیم	غیرمستقیم	ملکی
مفرد	ges	gesá / gesárá	gesey
جمع	ges / gesán	gesáná	gesáni