زهیرانی زاره

محمد اسحاق عطاشات
                                                   زهیرانی زاره

بـیـا کـجــا ئے ! منی سِچکانیں خیال ءِ اوتاگ
چــم کـدی بنت تئی ارمانی ئیں دید ءِ محرم
ارس و اولــم بـیـت پـمـن اے زهیرانی هَـتـم
من په چوشی شپی پاساں گوں رگاماں پیڑیں

عمر خیام

 

خسرو جان سلام !

عمر خیام ءِ چاربندانی ائ بهر شمئی وبتاک ءَ نیاتکگ انت بزان ائ بهر ءِ رند آرگ بنت / خیام ءِ چاربند پوره بنت .

منتوار کریم بلوچ
از بوی شراب من شود مست و خراب


**********
**********

هَستی ءِ نشان چو بوتنیکاں بوتگ انت

مُدام نـَد ، نیکیں و بدیں دوئیں نبیسان انت

چه اولی روچ ءَ،هرچی دَیَگی ات،داتگی وَت

مئی گـَم کنگ وجهدءِ کنگ رَدی و تاوان انت

بلوچی لیب ءُ گوازی

نبی آدم چہ کُرنانی کُرناں گوں فطرت ءَ بک ءُ ڑک ایں۔ آنہی ءَ وتی اے جہد شے آ زگرا بنا کُت ءُ نون داں آزمان ءَ سر بوئگ ایں۔ اے در ہیں دیمرئی ءِ تہا ہمودا کہ سائنسی علم و زانت ءِ کڑدارے ادا کتہ، ہمودا صحت مندیں دل ءُ سلیمیں دماغ ءِ سانڑی کنگ ءَ پہ لیب ءُ گوازی ءِ کڑدار ءُ ارزشت شموشگ نویت۔

گشنت کہ لیب اصل ءَ فارغیں وہد ءُ پاس ءِ شریں ءُ ، سلیمیں کارانی تہا گوازینگ ءِ نام انت، کہ دل ءَ وشی ءَ بہر کنت ءُ جان ءَ گرمائش ءُ دُرا ئی۔ آں وہد و پاس کہ مردم شے روزروزینی کاراں مہتل بیت تو دلءِ وشیءَ پہ لیباں لیب کنت۔ دنیاءِ دیمرئی کپتگیں راجاں بچاریں تو معلوم بیت کہ اودا لیب ءُ گوازی حاصیں اہمیت و ارزشتءِ دارنت۔

[اے نِبـشــتانک په مـولـوی عبــدالله صاحبءِ مـزن داشـت روچءِ ...

[اے نِبـشــتانک په مـولـوی عبــدالله صاحبءِ مـزن داشـت روچءِ هاترءَ( 12 آپریل 2008 ) تیار کنئـگ ءُ ماں هـمے دیـوانءَ وانـگ بـوت]
بلــوچسـتانءِ عالـم ءُ زانـتکار؛ ءُ راجـی سـر شائـر واجـه مــولـوی عــبدالـله پیشــنی (روانـبُد) صـاحـب!

بلـوچ راجـدپترءَ ماں وتـی دراجیـں تک ءُ پهناتاں بازیں راجـدوسـت ءُ کـومـی شائرءُ جهُـدکارے رودینـتگ ءُ هَـسـت کُـتگ.
بازے چه اے راجـدوسـت ءُ وتـن دوسـتیں شائرءُ کلمـکار وتـی مُـلک ءُ کـومءَ- ماں وتـی شیـئراں ءُ نبشـتانـکانی تهءَ نازینتـگ ـ ءُ هـمے راجـی جُـهدکار گوں وتـی جـِد ءُ جـُهداں سیـنگارتگ.

بانور = عروس

 

بانور = عروس

بانسگ = صدای گاو

بوپ = تشک

بوجیگ = لنچ, کشتی

برات ,براس = برادر

بروت = سبیل

بزگ = بیجاره, مظلوم

بشانگ = پشه بند

بو = جغد

بیر = آذرخش 

بـــار : بار .

بــــار داتن : در زیر خاک نمودن . پر کردن گودی ( با خاک ) .

بــــارَگ : باریک .

بــــارَگ : عزیز . محبوب .

بـــاری ( بـــاریگ ) : نوبت .

باکلینک : باقلا .

بـــالِشت : بالش .

بـــانـــز : باز ( پرنده شکاری ) .

بــــاز : زیاد .

بــونـــژ : ژولیده ( مو ) .

بیر : انتقام .

بیر گِـــپــتـِــن : انتقام گرفتن .

بــــو م : جغد .

کلاسیک ءُ جدید شاعری ءِ پُہل

Shoaib Shadab

کلاسیک ءُ جدید شاعری ءِ پُہل

کلاسیک ءُ جدید شاعریءِ میانءَ پُہل، کلاسیکی اندازِ بیانءَ چہ گیشتر کلاسیکی کردار، علامت، محاورہ، بتل، قصّہءُ واقعاتانی ماں جدیدیت شاعریءِ تہا گوں نوکیں رنگءُ فکراں کارمرزیءِ نام اِنت۔کلاسیک جدیدشاعریءِ سرا فکریءُ ازمی ہر دورنگا اثرانداز بوت کنت۔ اگاں کسے ہمے پہمیت کہ آ وتی شاعریءِ تہاانوگیں دؤرءَ فکری حوالہءَ چہ کلاسیکءَ متاثر اِنت ءُآ کلاسیک شاعریءَ زندگ کنگ لوٹیت گڑا اے آئیءَ رد منّی اِنت۔

ایران پاکستان گیس پائپ لائن ءِ کار گوں تیزی ءَ بنا ' بام ءِ گچین

 

گوادر: ایران پاکستان گیس پائپ لائن ءِ کار گوں تیزی ءَ بنا ' بام ءِ گچینی سسا ءُ ٹپاس

گوادر : ایران پاکستان گیس پائپ لائن ءِ چیر گیجگ ءِ کار گوں تیزی ءَ بنا کنگ بوتگ ۔ گوادر ءُ نوبندیان ءِ میان ءَ کساس پانزدہ ھزار میٹر دراجی ءَ پائپ لائن ایر کنگ بوتگ اَنت ءُ شپ روچ کار بوگ ءَ اِنت ۔ چَہ گوادر ءَ کساس نود کلومیٹر دور رودرتکی ءُ روکپتی بلوچستان ءِ زور گیشینتگیں سیمسر ءَ دوسد ءُ پنجاہ ءِ نام داتگیں ڈک ءَ بہ گر داں روکپتی مکوران ءِ کوچگ ریمدان ءِ نزیک ءَ '' ایران پاکستان گیس پائپ لائن '' دنیگت کساس پانزدہ ھزار میٹر دراجی ءَ ایرکنگ بوتگ ۔ پنجاہ ءُ شش انچ ءِ پراھیں پائپ زمین ءِ سر ءَ ایر اَنت ءُ گوں تیزی ءَ جوڑ دیگ بوگ ءَ اَنت ۔ پروجیکٹ ءِ رِد ءَ اے پائپ داں یازدہ ھزار کلومیٹردور ایرانی زرباری اُستان بوشھر ءِ شھر عسلویہ ءَ برگ بیت ۔

واجہ ژاں پال سارتر

واجہ ژاں پال سارتر

شما اے کتاب ءَ وانئے یا نہ وانئے، فینن ءَ ایشی ءِ چی پرواہ؟ آ وتی براتانی دیم ءَ شُمئے مکاریانی گرنچ ءَ بوجگ اِنت۔ آ سرپد اِنت کہ نوں شُمئے کمان ءَ تیر پشت نہ کپتگ۔ آ (وتی براتاں) گُشگ اِنت کہ یورپیاں مئے زمیناں وتی (دستانی) چنگل ایر داتگ اَنت۔ مارا آھانی لَنکُک چانکُرّگی اَنت کہ تناوھدی آ مارا وئیل مہ کن اَنت۔

ایشی ءِ دومی سوب ایش اِنت کہ اگاں شُما ”سورل فاشسٹ” ھیالاں یک نیمگے چگل بِدیے تہ شما سرپد بئے کہ اینگلز ءَ پد فینن اولی شخص اِنت کہ آئی ءَ (انسانی) تاریخ ءِ رپتار ءَ روچ ءِ سِہرائیں رُژن بخشاتگ۔ شما اے سرپد مہ بئے کہ آئی ءِ گرم تبے یا نادلساچیں ورناھی ءَ آئی ءِ تھا Violence ءِ گیشیں واھشت ودی کُتگ۔ آ مخصوصیں جاورھالانی گیشواری ءَ کنت ءُ بس۔۔۔۔۔۔ بلے ھمے اے گپ ءِ ھاترا بس اِنت کہ آ گام پہ گام ھما تضاداں رِد بِدنت کہ آ انسان دوستی ءِ مکاریانی پُشت ءَ چیر تَرّاِتگ اَنت۔ او آ (تضاد) مئے زندگی ءِ ھمینکہ مانزمان اَنت کہ فینن ءِ زندگی یے۔۔۔۔۔۔۔۔۔

روچ پدا درکیت

روچ پدا درکیت 

..........................
من ہما وہداں عشقءِ تہا دلءِ نادراھے جوڑ بوتاں ہردیں کہ منی عمرہبدہ سال اَت۔ من وتی سرا گْوستگیں آموذءِ ہمے ویلءَ چہ کدی شمشکار نہ باں کہ گوں ہما جنکءَ من مدام نندو نیاد کتگ اَت۔ آئیءَ منی سرپدکنَگءُ حال دئیگءُ منی سرا بزّگ بوہگءَ ابیدگوں من وتی نندونیاد ہلاس کت اَنت ءُ منی یک نزّیکیں سنگتےءَ ودار دئیگ بندات کت۔

میر ءِ کھیر۔

شپچراگ

”میر ءِ کھیر” دو جاڑیں کھیر اَنت کہ ایشانی بُن ءَ کوھنیں کلات ءُ ماڑیانی بُن رِد ءُ نشان است اَنت۔ کوھنیں کِسہانی ردا ”میر ءِ کھیرانی” راجدپتر ھمینکہ کوھن اِنت کہ ھمے کھیرانی بُن ءَ کلات ءُ ماڑیانی بُن رِد ءُ نشانی۔۔۔۔۔ میر ءُ کھیرانی دمب ءُ ماڑیانی بُن رِد ءُ نشانی مند ءِ دمگ گوبرد ءِ رودرتکی نیمگ ءَ اَنت کہ اے ماڑی ءُ کلاتانی نشان ءُ بُن رداں چہ ھمے گپ پدر اِنت کہ اے باز کوھن اَنت ءُ ایشانی دامن ءَ ٹوھیں راجدپترے کَلّ اِنت۔ دمب دروشمیں کلاتانی پُرشتگیں بُن رداں چہ ھمے پدر اِنت کہ اے نشان ءُ آثار پیش چہ مسیح ءِ بیت کن اَنت ءُ ایشانی راجدپتر چہ اے ھند ءِ کوھنیں دمب ءُ نشان مھر کڑھ یا موھن جودڈو ءَ چہ پیش ءُ کوھن تر ھم بیت کنت۔ بلکیں ما اے ھم بہ گُشیں رد نہ بئیں کہ ”میر ءِ کھیر” ءِ راجدپتر ھمینکہ کوھن اِنت کہ ”بابلی” ءُ ”اسیریائی” راجدپتر۔۔۔۔۔۔۔

”میر ءِ کھیر” ءِ بابت ءَ سائنسی رھبندانی سرا ھِچ وڑیں چار ءُ تپاس دیم ءَ نیاتکگ۔ البت کماشانی دپ ءَ ھمے کِسہ ما اِش کُتگ کہ ”میر ءِ کھیر” ءِ تاریخ سئے ھزار سال کوھن اِنت۔ اے کِسہ ھم مشھور اِنت میر ءِ کھیر ءِ حاکمی کنوکیں میرانی سرا رودرتک ءَ چہ آیوکیں لشکرے ءَ اُرش کُتگ۔ کماشانی دپ ءَ ھمے گپ ھم ما اِش کُتگ ھما لشکر ءَ کہ کوھنیں دوراں اے ھنکین ءِ سرا اُرش کُتگ آھاں اسپ ءُ ھُشتر گون بیتگ ءُ ایشاں اے ھنکین ءِ سرا اُرش کُتگ ءُ جاھمنند درست جتگ ءُ کُتگ اَنت ءُ مال ءُ دلوتانی لُٹ ءُ پُل کُتگ۔ آھاں ادیے جاھمننداں کس پشت نہ گیتکگ، بس یک بَلّک ءُ نماسگے پشت کپتگ اَنت۔

سـَـالاتـَـلـُـک

چـُـکانی دیوان گریم ءِ براتاں
---------------- --------------------
تـَرینـــــــوک : کریم بلوچ _ تهل

سـَـالاتـَـلـُـک


یک مَرد و جنے هست ات که آهانی دل باز ءَ لوٹت که آهان ءَ چـُـکے به بیت . آهر ءَ آهانی واهگ پوره بوت .
وَهدے که جنین ءَ چک لاپ ات ، وهدے وهدے چه وتی تاگ ءَ ، همساهگ ءِ باگ ئی چارات که اودان سالات ءِ باز نِمه داریں سَر بُر ءَ رست انت .بلے باگ جادوگریں همساهگ ءِ باگ ات که هچ کس هچ کـَدین دل نه کت که اودان مان به بیت .

(منی سفر ء_یک شپۓ)

  Bramsh Baloch

آزمانک:
(منی سفر ء_یک شپۓ)

عندلیب گچکی:

انشپی ماہ ء دوذدھ انت . . .منی گہار ء - منی جست ء پسو دات. .
او ؟ گنداں چاردہ نزیک انت پمے ڈن چو رژنا انت . . .من ڈن چاران اتاں. . .من لوٹت دست ء شار بدیان کہ دست ء- سارتیں گوات ۓ بلگیت. . .بلے بے سوب بوتاں چیا کہ بس ء کانچ بند اتاں . . .

باہد انت ایشانی کانج پچ اوں بہ بوتیناں . . .اگں ھنگامی حالت ۓ بوت کڈا؟ . . .من گوں وت گپ ء -اتاں. . .
ڈن انگت رژنا ات مناں درچک ء دار ء مزن بالادیں کوہ گندگ ء پیداک اتاں. . . .

بلوچ، تھاریانی روچ

بلوچ، تھاریانی روچ

شپچراگ

دمب شُناس ءُ گور پَٹانی ردا ماں بلوچ زمین ءَ یا ماں ھما ھنداں کہ اودا بلوچ نِشتگ، دز کپتگیں نشاناں چہ ھمے نشون رسیت کہ بلوچ ءِ راجی نشان یا علامت ”روچ” بیتگ۔ ایشی ءَ چہ ھمے پدر اِنت تاریخ ءِ بازیں وھد ءُ کرناں بلوچ ءَ روچ ءِ پرستش کُتگ، بلے بلوچ ءِ گوں روچ ءَ ھمگرنچی ءِ مول ءُ مراد اے نہ اِنت کہ بلوچ ءَ چو اے دگہ راجاں روچ وتی خدا گُشتگ ءُ آئی ءِ نام ءِ سرا چو عرب ءُ ایدگہ راجاں دومی راجانی کُشت ءُ کوش کُتگ۔ بلکیں ”روچ” پہ بلوچ ءَ رُژن ءُ آگہی ءِ نشان بیتگ ءُ بلوچ پہ رُژن ءَ زروک بیتگ۔ پدا پہ بلوچ ءَ روچ ءِ مستریں صفت اے بیتگ کہ روچ ابئید ءِ مُزّ ءَ وتی رُژن ءَ ماں جھان ءَ شِنگ ءُ تالان کنت ءُ بلوچ ءِ صفت ھم ھمیش بیتگ کہ بلوچ پہ رُژن ءُ آگہی ءَ زر اِتگ ءُ پہ دومی ءَ رحمدل ءُ آگہی بخشوک۔۔ھمیش بیتگ بلوچ ءِ پجار ءُ زانت۔۔۔۔۔۔

بلوچ ءِ گوں رُژن ءُ زانت ءَ سیادی ءِ بازیں درور ءُ مثال است اَنت کہ مرچی بیگواھی ءِ سیمسراں سر بیتگ اَنت۔ بلوچ، بالاچی گھگیری ءِ منت ءَ زندگ بیتگ ءُ بالاچ بُرزیں آس ءِ بشارت اِنت ءُ رُژن ءِ نشان، ءُ رُژن گوں روچ ءَ سیادی داریت۔ پمیشا آس پہ بلوچ ءَ شرپ مند ءُ پاک بیتگ ءُ آس ءِ سوگند ءِ سرا بلوچ ءَ سِتک داشتگ۔ شھموکیں ”سُھیل” پہ بلوچ ءَ مقدس ءُ پاک بیتگ۔ چیاکہ ”سُھیل” رُژن ءِ نشان بیتگ۔ کسانیں زھگ چِل روچ ءَ پد سُھیل ءَ پیشدارگ بیتگ۔ دگہ بازیں انچیں مثال ءُ درور اَنت کہ بلوچ ءِ گوں رُژن ءُ آگہی ءَ ھمگرنچی ئے نشاندھی ءَ کن اَنت۔ راستی ھمیش اِنت کہ پہ بلوچ ءَ بس رُژن مقدس ءُ پاک بیتگ ءُ آئی ءَ بس رُژن ءِ پرستش کُتگ ءُ روچ وتی نشان زانتگ۔۔ اے سرجمیں درور بلوچ ءِ رُژن ءُ زانت ءُ آگہی ئے مانزمانی ءَ کن اَنت ءُ بلوچ ءَ عاقبت بخش ءُ ابدمانیں احساسے دینت۔

اسم

 

اسم

اسم کلمه ایست که برای نامبردن کسی یا چیزی بکار میرود مانند

drahč درخت
ketáb کتاب

اسم جمع

.میباشد án علامت جمع در بلوچی

drahčán درختها
ketábán کتابها

اگر اسم به á ختم شود معمولاً در حالت جمع از حرف دیگری برای راحتی تلفظ استفاده میشود مانند

warná مفرد) جوان)

warnáán, warnáyán, warnáwán جمع) جوانها)

بلوچ

شپچراگ

بلوچ ءِ راجدپتر ءِ بابت ءَ ھِچ چوشیں راستیں سیاھگ یا کتابے دیم ءَ نیاتکگ کہ ما ایشی ءَ بلوچ ءِ راستیں راجدپتر سرپد بہ بئیں۔ ناسرجمیں رنگے ءَ لھتے سیاھگ ءُ کتاب کہ نویسگ بیتگ اَنت یا کہ کوھنیں شاعری ءَ ھما راجدپتری تران کہ گُشگ بیتگ اَنت تہ اے سرجم مذھب زدگ ءُ گواچن ءُ دلیل ءَ چہ ڈن بلکیں دروگیں حوالہانی بنیاد ءَ نویسگ بیتگ اَنت۔ البت لھتے کتاب کہ سیاھگ کہ تحقیقی بنیاد ءَ دیم ءَ اَتکگ اَنت کہ آھانی تھا واجہ سید ھاشمی ءُ واجہ حمید بلوچ ءِ کتاب ھوار اَنت۔ بلے سرجم نیاں۔ اگاں ما بلوچ ءِ زندمان ءُ زبان ءُ دگہ بازیں تب ءُ ھئیل ءُ بلوچ ءِ سرڈگار ءَ ھما کوھنیں دمب کہ است اَنت۔ ھمے سرجمیں راستیانی بنیاد ءَ بچاریں تہ بلوچ ءِ راجدپتر سک کوھنیں۔ بلوچ ھزاراں سالانی سیمسر گوازینتگ ءُ مرچیگیں دؤر ءَ سر بیتگ۔ بلے اے ھزاراں سالانی راستی بلوچ ءِ وتی نادلگوشی ءُ نَزانتکاری ءِ ھرجان بیتگ۔ تاں روچ ء مروچی ھم بلوچ نہ زانت کہ من کیاں۔۔۔

بلوچ وت ءَ قومی روایت ءُ قومی زبان ءِ پھازوک گُشیت۔ کدی کدی آ ھمے گپ ءِ سرا پھر بندیت۔ روایت پھازی ءِ نام ءِ سرا وت ءَ پُرشان ءُ مڑاھدار گُشیت۔ بلے اگاں پہ راستی بچاریے اے روایت پھازی ءُ زبان دوستی ءِ صفت ھچ وڑا گوں بلوچ ءَ ھمگرنچ نہ بیت۔۔ بلوچ سرزمین ءِ کوھنیں دمب ءُ آثاراں چہ ھمے نشون رسیت کہ بلوچ ءِ بلوچی نشان ءُ مونوگرام روچ بیتگ۔

واجہ شئے رگام ءِ نوکیں کتاب گوں نوکیں سرھالاں چاپ ءُ شِنگ بیتگ۔

 

دِل پہ مھراں ءُ چم پما آزاراں زرنت، واجہ شئے رگام ءِ نوکیں کتاب گوں نوکیں سرھالاں چاپ ءُ شِنگ بیتگ۔

اھوالکار☜ شپچراگ 

بام: بلوچی زبان ءِ نامئیں کواس، فلاسفر ءُ زانتکار واجہ شئے رگام ءِ نوکیں کتاب”دِل پہ مھران ءُ چم پما آزاراں زرنت” چاپ ءُ شِنگ بیتگ۔ کتاب ءِ نام ءَ او سرتاک ءَ چہ ھمے نشوندھی رسیت کہ اے کتاب پہ بلوچ زھگ ءِ باندات ءُ پہ بلوچی لبزانک ءَ چونیں گنج ءُ گوھر قیمتی یے۔ ایشی ءَ پیسر واجہ شئے رگام ءِ چار کتاب ماں بلوچی زبان ءَ چاپ ءُ شِنگ بیتگ کہ آھانی نام چو اے وڑ اَنت۔

شراب (ترنداپ

شراب (ترنداپ

شرابیانی نام ءَ

سُنّی مذھبیں عمر خیاّم ءُ راوندی ءِ گوشتن ءَ چہ جمشید ءِ خاندان ءَ خراسان ءَ باد شاھے شمیران ءِ نام ءَ بوتگ . یک روچے مُرگے پریات کنان آئی ءِ تھت ءِ دیم ءَ نند یت کہ مارے ءَ آئی ءِ گردن ءَ وت ءَ پتائتگ . گندگ ءَ مرگ وتی نجات ءَ چہ بادشاہ ءَ لوٹیت .شمیران ءِ بچّ بادام کہ چالاک ءُ زبردستیں تیر اندازے ات گوں پت ءِ اشارہ ءَ مارءِ سر ءَ گوں یکّیں تیر ءَ زمین ءَ دوچیت ءُ مرگ ءَ نجات دنت.یک سالے ءَ رند ھما روچ ءَ مرگ پدا کیت ءُ چیزے کہ دپ ءَ ات بادشاہ ءِ دیم ءَ ایرکنت ءُ بانگے دنت ءُ روت . وھدیکہ دیوان ءِ مردم چار انت چنت دانگ انتءُآیانی کشگ ءِ شور بیت . کشگ ءَ رند ھنگور رُدیت ءُ نیبگ دنت .کواس ءُ زانتکاریں مردم گوش انت اے نیبگ ءِ نپ ءُ سوت آئی ءِ آپ ءَ بوت کنت.باید انت کوزگے ءَ بپرنچیں ءُ چاریں باریں چے بیت . ھنچش اش کت

نفسیاتی غلامی۔

شپچراگ

راجی دیمروئی گوں ماتیں زبان ءِ دیمروئی ءَ بندوک اِنت۔ اگاں راج زھگ ءَ بنیاد ءَ راجی زبان ءُ راجی لبزانک وانینگ مہ بیت تہ آ زھگ تاں زندگیں گپچلانی آماچ بیت ءُ چاگردی، سیاسی ءُ سائنسی تکاں آئی ءِ دیمروئی نہ بیتگیں ھیالے۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ ما پیش ءَ کُشتگ کہ پہ شعوری ءُ سنچی دیمروئی ءِ ھاترا اینکہ ماتی زبان ءِ لبز زھگ ءِ سرا اثر مند بیت کنت۔ڈنی زبانانی بیت نہ کنت، چیاکہ ماتی زبان ءِ ھر لبز ءِ پُشت ءَ یک راجدپترے چیر اِنت ءُ آ راجدپتر گوں ھما راج ءِ نفسیات ءُ تب ءَ بندوک اِنت۔ بلے مئے گورا چو نہ اِنت۔ ما ماتی زبان ءِ ھمے ارزشت نہ پھمتگ ءُ نہ زانتگ۔ چیاکہ ما راجی غلامی ءَ ابئید نفسیاتی غلام ھم جوڑ بیتگ اِنت۔۔۔۔۔ ما ھرکس وتی نہ زانتکاری ءُ ھمے غلامیں تب ءِ چیر دیگ ءَ بس ھمے گپ ءَ جنیں کہ ما غلامیں ، آزادی ءَ ابئید مئے زبان ءِ دیمروئی پد نبودیں ھیالے۔۔۔ بلے واجہ من گُشاں تو کہ اے مرد ءِ آزادی ءَ پد ھم تو زھم نہ جن یے۔ اگاں زبان پد منتگیں ، بلے تئی لٹریچر است اِنت۔۔ کمے دِلگوش ءَ گور کن اے زمین ءِ دِلبند ءَ ٹوھیں گوھر قیمتی ءِ کل اِنت کہ ھمے چیریں گوھرانی سکین ءَ عطا ، عطا جوڑ بیتگ ءُ سید، سید۔۔۔۔۔۔۔۔

منیر مومن ءِ راجی رنگ ءُ دروشم

منیر مومن ءِ راجی رنگ ءُ دروشم

شپچراگ

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
کدی کدی راجی چاگرد انچیں نادراھیانی آماچ بنت کہ ہرکس سر بتگ ءُ پہ دیم بیت۔ راجی سیاست بہ بیت کہ ادب دُراہ وتی اصل رھبند ءَ بیھال کن اَنت ءُ بے منزلیں راھاں سر جنان بنت۔ چوناھا چوشیں نادراھی راجی سیاست ءِ سرا کپیت ءُ پدا سیاست ءِ ھمراھی ءَ ادب ھم رَک اِت نہ کنت۔ اگاں ما پہ راستی بچاریں تہ نوزدہ صد ءُ نود ءِ دھک ءِ سال پہ بلوچ ءَ یک انچیں سال اِت اَنت۔ بلوچ سیاست ءَ وتی اصل رھبند بیھال کُت ءُ بے آسریں ڈک ءُ دراں سر جناں بوت۔ ایشی ءَ بلوچی ادب ھم بے رھبندیانی میار بوت ءُ پدا چوش بوت کہ گُشندہ ءَ ادب زُرت ءُ چو ٹماٹر ءُ ھالو ءَ ماں مارکیٹاں بھا کُت۔۔۔ بلے راجانی تھا انچیں شاعر ءُ قلمکار بنت کہ آ وڑی ناں وڑی وتی آواز ءَ راج ءَ سر کن اَنت۔۔۔ آ شاعر کہ وھد ءِ ھمراہ اِنت۔ آئی ءَ کس راجی شاعر گُشت نہ کنت۔ بلے لھتے انچیں شاعر ھم بنت کہ آ وت ءَ وھد ءِ اے ھیروپاں رکیننت ءُ چوشیں گپچلانی وھد ءَ ھم راج ءَ سکین دینت۔۔۔وھدیکہ بلوچ سیاست ءَ وتی رھبند بدل کُت ءُ بلوچ دُشمن کاراں گوں گلائیش بوت۔ بلوچ راجکار ءَ وتی بنکی رھبند شموشت ءُ پارلیمانی سیاست ءِ دیمپان بوت تہ ما گندیں آ راجی شاعرانی تھا منیر مومن ھم ھوار اِنت کہ آ اے عھد ءَ چوش بیان کنت۔۔۔

اے نِبـشــتانک په مـولـوی عبــدالله صاحبءِ مـزن داشـت روچءِ هاتر

[اے نِبـشــتانک په مـولـوی عبــدالله صاحبءِ مـزن داشـت روچءِ هاترءَ( 12 آپریل 2008 ) تیار کنئـگ ءُ ماں هـمے دیـوانءَ وانـگ بـوت]
بلــوچسـتانءِ عالـم ءُ زانـتکار؛ ءُ راجـی سـر شائـر واجـه مــولـوی عــبدالـله پیشــنی (روانـبُد) صـاحـب!

بلـوچ راجـدپترءَ ماں وتـی دراجیـں تک ءُ پهناتاں بازیں راجـدوسـت ءُ کـومـی شائرءُ جهُـدکارے رودینـتگ ءُ هَـسـت کُـتگ.
بازے چه اے راجـدوسـت ءُ وتـن دوسـتیں شائرءُ کلمـکار وتـی مُـلک ءُ کـومءَ- ماں وتـی شیـئراں ءُ نبشـتانـکانی تهءَ نازینتـگ ـ ءُ هـمے راجـی جُـهدکار گوں وتـی جـِد ءُ جـُهداں سیـنگارتگ.

خــــیـــــام کـــــــے انت ؟

 

خــــیـــــام کـــــــے انت ؟
کریم بلوچ _ تـَــهــــل

عمر خیام که خیام ءِ نام ءَ سَک نامدار انت ، جهانی نامے انت
، بزان هنچین نامے انت که جهان ءِ واننده و زانتکاراں ، آئی ءِ پگر و
هیالانی روشنی ءِ باره ءَ تاں مرچی هیران و هبکه انت .

0چمشانک

اکبر خان ءِ زبان دوستی

شپچراگ

کواس گُشنت کہ بلوچی اے دمگ ءِ کوھن تریں زباناں گوں ھوار اِنت۔ تاریخ ءِ ردا ماں ایران ءَ ھخامنشی خاندان( 550–330 BCE) ءِ شاہ ءُ بادشاھانی زبان ھم بلوچی بیتگ ءُ آ بلوچ بیتگ اَنت۔ ھخامنشی عھد ءِ سِنگ ءُ ڈوکانی سرا ھما نبشتگیں نشان کہ دست کپتگ اَنت تہ بازیں کسے ءَ ھمے گپ دیم ءَ آؤرتگ کہ آ بلوچی ءَ نبشتہ کنگ بیتگ اَنت۔ بازیں تاریخ زانتانی ردا زرتشتانی کتاب ”اوستا” ھما زبان ءَ کہ نبشتہ کنگ بیتگ ، آ بلوچی ءِ کوھنیں دروشمیں۔ سید گُشیت بلوچی ءِ ھُنڈال گوں جھان ءِ بیگواھیں زبان پہلوی ءَ دوچار کپ اَنت۔ بیت کنت کہ پہلوی بلوچی ءِ کوھنیں دروشم بیتگ۔ چیاکہ زبان وھد ءُ جاورانی ردا وتی رنگ ءُ دروشم ءَ بدل کنت۔ دگہ بازیں انچیں تاریخی راستی اَنت ایرانی ملایانی پندل ءُ مکاریانی مجاں پہ زور اندیم کنگ بیتگ اَنت۔ آ نہ لوٹ اَنت کہ راستی دیم ءَ بئیت ءُ دُنیا بزانت کہ بلوچ کئے اِنت ءُ چونیں تاریخ ءُ زبانے ءِ واھُند اِنت۔ بلے دُشمن وا دُشمن اِنت آ نہ لوٹیت کہ من زندگ بہ باں، اے تاریخی راستیانی بیگواھی ءَ مئے جند ءِ کواس ءُ دانایانی نادلگوشی ءُ نپ دوستی ھم ھوار اِنت۔

بلوچ راج وتی زند ءَ اے گُلزمین ءَ پہ دِلجمی نہ نِشتگ۔ ہر عھد ءَ زوراکیانی آماچ بیتگ۔ عرباں وتی خدا ءِ نام ءَ اے زمین ءَ لُٹ ءُ پُل کُتگ۔ دگہ بازیں زوراکاں ھم پہ بلوچ ءِ جنگ ءُ کُشگ ءَ وتی دل نہ رنجینتگ۔ اینکہ بلوچ ءِ کُشت ءُ کوش بیتگ تاریخ ءَ چوشیں مثال کم رسیت۔ ساسانی بادشاہ نوشیروان(531 تا579) کہ عرب آئی ءَ دُنیا ءِ مستریں عادل ءُ گجر ”دادگر” ءِ نام ءِ دینت۔ بلے اے مرد پہ بلوچ ءَ نہ دادگرے بیتگ ءُ نہ عادلے۔

مردم کُشیں نشہ ”شیشہ” ماں بلوچستان ءَ پرچہ؟

مردم کُشیں نشہ ”شیشہ” ماں بلوچستان ءَ پرچہ؟

شیشہ یک مردم کُشیں دوائی کہ چہ ایران ءَ ماں مکران ءُ بلوچستان ءِ بازیں دمگاں شِنگ بیتگ۔ اے دوا ءِ سائنسی نام methamphetamine اِنت۔ Methamphetamine ءِ تاوان دیگ ءِ مستریں سوب اِنت کہ ایشی ءِ کَشگ یا انجیکٹ کنگ ءَ مردم ءَ دراجیں مدتے ءَ واب نئیت ءُ شُد ھم چہ چرآئی ءَ ھَزیت ءُ آ بس آپ ءِ سرا وت ءَ داشت کنت۔ بزاں چر ایشی ءِ کارمرزگ ءَ مردم ءَ ھوشام گیشتر جنت ءُ شدیگ نہ بیت۔Methamphetamine ءِ کارمرز کنوک تاں ھپتگے ءَ بے وابے ءَ برداشت کُت کناں ءُ شُد ءَ ھم۔ پمیشا Methamphetamine انسان ءِ مرگ ءِ سوب جوڑ بیت کنت۔

رو ایر شُتی بلوچستان ءُ مکران ءِ بیگواھیں رَستر

رو ایر شُتی بلوچستان ءُ مکران ءِ بیگواھیں رَستر

بام:پُلنگ، مم، ھپتار ءُ گُرک لھتے انچیں رَستر بیتگ اَنت کہ پیش ءَ ماں روایرشُتی بلوچستان ءُ مکران ءِ بازیں دمگاں گندگ بوتگ اَنت۔ رو ایرشُتی بلوچستان ءُ سراوان ءُ جھلاوان ءِ دمگاں بیت کنت کہ اے رسترانی نشانی در بئیت۔ بلے مکران ءَ بیگواہ اَنت۔ ما بس ایشانی نام بلوچ پیر ءُ کماشانی دپ ءَ اِش کُتگ اَنت۔ کماشانی ردا ایشانی بیگواھی ءِ مستریں سوب ماں اے ھنداں نوکیں دور ءِ سلاہ ءُ اسبابانی رواج گرگ ءُ بلوچ شکاریانی نادانی بیتگ کہ ایش وھدی ماں کوھاں شکار ءِ ھاترا شُتگ اَنت تہ ایشاں اے رستر بے گناہ ءَ جتگ ءُ کُشتگ اَنت۔ پدا اَتکگ ءُ بازار ءَ تعریف کُتگ کہ ما پُلنگے جتگ یا گُرکے جتگ۔ پُلنگ تاں 2000 ءَ پیش ھم ماں مکران ءِ مزن بند ءِ کوھاں بیتگ، بلے مرچاں گندگ نہ بیت۔ گُرک، ھپتار ءُ مم ءِ ھم نام ءُ نشان گواہ نہ کنت۔ 2000 ءَ پیش ما ماں مزن بند ءَ رسترے ءِ پد دیستگ اِتاں، گُڑا مئے کماشیں ھمراھی ءَ مارا گُشت کہ پُلنگ ءِ پداں، بلے رند ءَ مارا ھمے ھال رس اِت کہ مزن بند ءِ اے آخری زندگیں پُلنگ تمپ ءِ جاھمنندیں ایرانی شکاری ءَ جتگ ءُ ٹپی کُتگ ءُ رندا آئی ءِ جون ءِ دیستگ کہ مُرتگ۔ مرچی ماں مکران ءِ کوھاں اے رسترانی نام ءُ نشان گواہ نہ کنت ءُ بلوچ شکاریانی ناسرپدی ءِ دیناں رپتگ اَنت۔ اے شوپچ ءَ کجام بلوچ شکاری ءَ چوشیں رسترے جتگ گُڑا آئی ءَ ماں بازار ءَ پھر بستگ ، چو گُشئے آئی ءَ دُشمن ءِ فوج جتگ۔ 

http://bamhal.blogspot.se

دیمروئی دوستیءِ پلّہ مرزیءَ

 

دیمروئی دوستیءِ پلّہ مرزیءَ

.............. شعیب شاداب

چاگردی سماءِ زاناسانی لیکہ اِنت کہ اگاں ماں بیست و یکمی قرنءَ راجے گوں سائنسی رہبنداں دنیاءِ ہمراداریءَ مہ کنت گڑا بیست و دومی قرنءَ باز پدمانیتءُ پدا دیما شُتگیں راج آئیءَ را وتی ہمدرور نہ لیکنت ءُ پہ وتی ضرورتءَ کارمرز کن اَنت ءُ غلام داراَنت۔ پمیشکا دنیاءِ کّلیں راجانی انساناں ہرتکءَ سائنسی رہبندپہ وتی دیمروئیءَ کارگرگی اَنت ءُ سائنسی رہبندانی ردا جوڑ کتگیں سامان پہ وتی دیمروئی ءُ عاقبتءُ پہ وتی زندءِ آسراتیءُ ایمنیءِ حاطرا پہ ابد وتی ہمراہ کنئگی ءُ دوست دارگی اَنت۔ اگاں راجےءَ ہمے لیکہءِ ہمراہداری نہ کت ءُ وتارا گِستا داشت گڑا پہ ہماراجءَ قرنےءَ پُشت چک جنئگ ءُ چارگ المّی بیت ءُ وتی ءُ ہمساہگیں راجانی گوست ءُ است دیم پہ دیم کنئگی بنت گڑا آ وت ہمے مارایت کہ گوستگیں قرنءِ مسافراں کجا کجا وتی بار بوتکگ اَنت ءُ آئی ءَ وتی زندمانی ءِسفرءِ بار کجا ایر کنئگی اَنت۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔؟

بلوچی آزمانک (داستان کوتاه بلوچی)

دشتار 

شوهاز: محمدصدیق دهقان  

چه هَما وهدی که من وتی چَم پَچ کُتَن دنیا پَه من گُشئِی جنتِ ورااَت. هر نیمَگا وَشیانی جَمبَرا منی سرا سایِلگ کُتَگَت. دوست، سَنگَت،سیاد،وُارث دُرُه پَه من مهربانتَنت. هرکسی گُشئی دورا منی لوٹوکَت، پرچیا که من وتی مات و پتِ یَکِین چوکَّتَن، منی پتِ نام سلیمان و منی ماتِ نام پری هاتونَت. آهان گون وتی گَریبی جاها مِنے پَه هِچ چیزا تَنگ نَکُتَگَت.

بلوچی سیاھگ ءُ بنرھبند ءِ راست نویس

بلوچی سیاھگ ءُ بنرھبند ءِ راست نویس

قاضی داد محمد ریحان

بلوچی زبان ءِ مستریں اَڑ آئی ءِ یکزریں سیاھگ ءَ نویسگ نہ بوگ نہ اِنت بلکیں بلوچی بنرھبند ءِ گیش ءُ گیوار نہ بوگ اِنت ۔ زبانے کہ چَہ گپ ءَ نبشتاری جوڑ بیت آ رُشت ءُ ردوم کنت ۔ نبشتار ءَ پہ مردمانی سرپدی ءَ لھتیں راہ ءُ راھبند پکار بنت ۔ بلوچانی بے واک بوگ ءِ سبب اِنت کہ بلوچی زبان ءِ بنرھبندانی سر ءَ کار کنوکیں مردم نیست چندیں لچہ گوش ءُ نوشتہ کار ھست کہ آ برے برے زبان ءِ سر ءَ ھم ھیال در انگازی کن اَنت بلے چَہ ایشاں کس مھکمی اے ھبر ءَ گوشت نہ کنت کہ آ زبان ءِ بنرھبنداں سرپد ءُ آژناک اِنت ۔

« ماوگلی » و شیرهان

چـُـکانی دیوان ر . کیپلینگ

---------------- --------------------
تـَرینـــــــوک : کریم بلوچ _ تـَهـل

« ماوگلی » و شیرهان


باز کوهنیں زمانگاں ، جنگلے ءَ پـلنگے هست ات که نام ئی « شیرهان » ات . پهک چه آئیا تُـرست انت . شیرهان باز گـَـرمسـَرے ات و په کـَس ءَ آئیا اَزاب _ رَحم _ نه بیتگ ات .

هما روچ که اے گـَپ بنگیج بیت ، شـُد شیرهان ءَ په شکار و دَپ بوجے ءَ ، رود ءِ تـَـیـاب ءَ سـَر کـُت.
شیرهان ، جنگل ءِ درچک ، کاه و ڈنگرانی نیام ءَ جنزاں و دیما روان ات که اناگت ءَ جنگل ءِ نیام ءَ ، چـُکـَـلـُکے ءِ گِریـوَگ ءِ تـَوار ئی اِشکت . هـَیران و هـبـَـکـّـه بیت : « آدمی زات ءِ چـُکلکے ! _ شیرهان کـُـورّ ات _ چونیں جوانیں سوبے ! راستے که من تا هنون هچ کدین چـُشیں چیزے نه وارتگ ، بلے گِندَگ ءَ باز وَشتام انت و وَرگ ءِ مـَئیل ءَ‌ گِیش ءَ کنت . چیزے که ستا کنگ کـَرزیت . من هنون آئیا وراں . »

عطا ، رنگانی شاعر

شپچراگ

شاعر عکساں رنگ مان کنت ، پدا رنگ ساچی ءِ رپکاں بلدیں شاعر اے رنگاں انچیں سِنچی بخشائیت کہ ھمے رنگانی چارگ ءِ وھد ءَ گُشئے وانوک ءِ جندیں گپ ءَ اِنت۔۔ بزاں ھمے رنگاں گوں وانوک ءِ تب ءُ آتب ءَ ھمگرنچ کنت۔۔۔ او ھرکس ھمے رنگانی تھا وتی ارواہ ءِ عکساں گِندیت ، بلے درنگازاِت یے نہ کنت۔۔من گُشاں شاعر ءِ رج اِتگیں رنگ مارگ بنت بلے معنیٰ دیگ نہ باں۔۔ بلوچی ادب ءِ تھا عطا ھمے رنگ ساچی ءِ رپکاں بلد تریں شاعر بیتگ۔۔ عطا رنگانی تھا وانوک ءَ گپ فرمائیت۔۔۔۔ عطا مارگ بیت، بلے معنیٰ دیگ نہ بیت۔۔چیاکہ عطا آفاقی شاعرے ءُ آئی ءِ رج اِتگیں عکسانی تھا زند ءُ زماں تران ءَ اِنت۔۔ اے تران آسر نہ بیت ءُ وھد ءُ جاورانی ردا وتی معنیٰ آں بدل کنان کنت۔۔۔۔۔

گواڑخے بوتیں بستوں تئی شار ءِ پلو ءَ
زند ھما بدواہ اِنت کہ ھچ یار نہ بیت
واھگاں بِل کہ نوں زمانہ کیگد طب اِنت
وشی ءَ زھر اِنت ، زھری ءَ آزار نہ بیت

تاکے چہ بلوچی زبانءِ اوّلی کتابءَ1

 

 

تاکے چہ بلوچی زبانءِ اوّلی کتابءَ1

*مروچی سوداگراں بازیں اسپ یے آؤرتگ بہایے سکّ گران اِنت۔*قیمت کن اَنت ،کسّ اِش اے پیما زُرت نہ کنت۔
*دگہ سودائی مال اِش بازگون۔۔۔ابریشم۔۔۔گُد۔۔۔بُرکہ۔۔۔شال ۔۔۔ اِدا بہااِش نہ کن اَنت کراچیءَ یا بمبئی ءَ برنت اِش۔
*ہزارروپیہءَ من بلاہیں نریانے گپتہ۔۔۔جوانیں نریانے۔* ہندوستانءَ بہ براں بہایے بہ کناں بلکیں دوہزاریا ہزارنیم کاریت۔

چاکر کینگاں کوتاہ کن

چاکر کینگاں کوتاہ کن

شپچراگ

اے بزگیں راج تاں کرنی چاکری جیڑوانی تھا پیڑ اِتگ۔ ادا تب ساچی ءِ رھبند جوانیں وڑی ٹھینگ نہ بیتگ۔ اے راج چاکری کینگانی عھد ءَ پہ زریت۔۔ پمیشا ادا چاکر سنچ ءَ ھر عھد ءَ ردوم زُرتگ۔ ما ھمینکہ چہ کوھنیں کِسہاں اش کُتگ ءُ در بُرتگ تہ دو سِنچ مئے دیم ءَ اَتکگ۔ چاکر ءُ گوھرام کینگانی سکین ءِ سنچ ءَ دینت ءُ بیبگر باھڑ مھرانی نشان۔۔۔۔۔ بلے یک سِنچی پہ زانت گُٹگیر کنگ بیتگ۔۔۔ پمیشا ادا نابزانتیں شاعر ءَ ”چاکر ءِ اولادی ءُ گوھرام ءِ دل ءِ بندی” ءِ سِنچ پہ نابزانتی زندگ داشتگ ءُ بیبگری مھرانی سِنچ ءَ کس پوہ ءُ سرپد نہ اِنت۔۔۔ ھمے چاکر ءُ گوھرامی سِنچ ءَ ادا ھر دؤر ءُ ھر زمانگ ءَ دیار سوچی کُتگ۔ بلے بیبگری مھرانی زانت ھر دؤر ءَ پہ زانت ایرجیگ کنگ بیتگ۔۔ بلے اگاں ما کمی دورچاری بہ کنیں ءُ بلوچ ءِ راجدپتر ءَ چماں شانک بدئیں گُڑا مارا یک مھرانی ابدمانیں دگہ تواری ھم گوشاں کپیت کہ

”چاکر کینگاں کوتاہ کن”

راج زھگ ءِ زانت ءِ ٹھینگ ءُ رھبند دیگ ءَ راج شاعر ءِ مزنیں کردی بیت۔ شاعری راجی زند ءَ باز اثرمند کنت۔

وفا۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

 وفا۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

 

شپچراگ

من جیڑاں مرچی چی نبشتہ بہ کناں، شپ نیم ءَ سر بیئگی اِنت ءُ ”ماھکان اندیم”۔۔۔۔ وفا ءِ ساچ اِتگیں ”قدح قدح دیم” ءِ عکس ھم سرجم نہ بوت ءُ مارا چہ جتا بوت، اگاں دنیگہ مئے ھمسفر بوتیں ، گُڑا پہ بلوچی لبزانک ءَ گنجی اَت۔ بلے وھد ءَ چہ ما پل اِت۔ آ رنگانی عکس سرجم بیتاں بلے رنگانی سنجئیں ندارگ گُشئے وھد ءِ ھمراھی ءَ نوک بیاناں۔۔ من دل ءَ جیڑاں کہ سرھال وا رس اِت ، بلے چی نبشتہ کن یے بزگ۔ اے جُھلیں زر ءِ گواز کنگ تئی وسی نہ اِنت۔ آ گوں من ھما وھد ءَ دوچار کپتگ اَت کہ اشرف آزاد ھم زندگ اَت۔ پدا مئے پجار من گُشاں اشرف ءَ کُت۔ منصور ھم اشرف ءِ ھمراہ اَت ءُ آ من گُشاں رمضان ماہ اَت۔ اشرف ءَ باز نماز ونت ءُ وفا ءَ بس شعر ونت ءُ بلے کم ۔۔۔۔۔۔۔۔۔ بلے گُشئے آ باز گیمُرتگ اَت۔ چو گیابان ءِ درچک ءِ وڑا ۔ نہ زاناں آئی ءَ چونیں کِسہ آؤرت، بلے آئی ءِ یک گپے من ءَ دنیگہ یاد اِنت۔

اُستادغلام رسول دیناررزئی کہ بیست اکتوبر 2011ءَ ماں چابھار ءَ دل

اُستادغلام رسول دیناررزئی کہ بیست اکتوبر 2011ءَ ماں چابھار ءَ دل ءَ گیپتگ ءُ بیران بوتگ

اُستادغلام رسول دیناررزئی کہ بیست اکتوبر 2011ءَ ماں چابھار ءَ دل ءَ گیپتگ ءُ بیران بوتگ چَہ بلوچی زبان ءِ نامی ئیں زیمل ساچ ءُ سوت گوشاں یکے اَت نیمرانیں اُستاد ماں ساز ءُ زیمل پڑ ءَ وتی مٹ وت ءُ چَہ درساں گستائیں رنگ ءُ آھنگے ءِ واھند اَت ۔ اُستاد غلام رسول دینارزئی ءِ پت ءِ نام لال محمد اَت ۔ آئی ءِ پیرین چَہ روایرشتی بلوچستان ءِ ھند بنپور ءِ دمگاں کساس1860م ءَ چَہ گجرانی (قاجاری ) اُرش ءُ ھاکمانی زپت ءُ زورءَ وتی ھنکین ءَ درکپتگ ءُ چَہ گوادر ءِ راہ ءَ کراچی ءَ شتگ ءُ سربوتگ اَنت ۔ کراچی ءَ سالار کمپان ءَ بہ نند جاھی بوتگ اَنت ۔ چیزے سال ءَ پد چَہ اُود ءَ درکپتگءُ گل محمد لین لیاری ءَ اُرد اِش کرتگ ۔ مدتے ءَ رند چَہ اُود ءَ ھم لڈ ءُ بار کرتگ ءُ ریکسر ءَ ھنکین اِش کرتگ ۔ اُستاد دینارزئی 1943عیسائی ءَ ھمے میتگ [ ریکسر کراچی ] ءَ ودی بوتگ ۔ چیزے کلا س ھمد ءَ وانگ ءَ پد گل محمد لین لیاری اسکول ءَ داں میڈل ءَ در ئِے برتگ ( بزاں 8کلا س ونتگ ) پد ءَ وانگ یلہ کرتگ ءُ کیاماڑی ءَ مزوری ءَ گلائش بوتگ ۔ بیست ءُ پنچ سالگی عمر ءَ اُستاد فتح محمد نسکنتی ءِ سوجکاری ءَ ھِندی کلاسیکل زیمر ءِ دربرگ ءُ ھیل کاری بنا ئِے کرتگ ۔ چیزے سال ءِ ھیل زیری ءَ پد وت بلوچی شعرانی سر ءَ ( چوکہ احمد جگر ۔ جی آر ملا ۔ احمد زھیر ءُ دگہ )ترز دیگ ءِ کار ئِے دست ءَ زرتگ ۔ آئی ءِ اولی ترز احمد جگر ءِ شعر(بیا بیا ترارا اَے جان دل ءَ دار آں ) گوں بلوچی ءِ وشیں زیمرے ءَ مھلوک ءِ دیم ءَ اَتکگ ءُ سک نامدار بوتگ ۔

شیر و کـُـچَکُک

 

 لیو تالستوی
-------------- -----------------
کریم بلوچ_تهل
شیر و کـُـچَکُک

ماں لندن ءَ جنگلی سه داراں ، پیش دار گ اتنت. په چارگ ءَ زَرٌ اش زُرت یا کُچَک و پشُـکاں ، په جنگلی سه دارانی لاپ دَیـَگ و وَرَگ ءَ . یکے ءَ لوٹت که جنگلی سه داراں به گند ایت ؛ گـُڑاں آ ماں سَـڑک و دَگ ء َکـُـچَـککے گپت و آرت ئی په جنگلی سه داراں. آئی ءِ کچکک اش زرت و چارگ اش هـِشت. کچکک اش شیر ءِ آسنِی پَلّ (قفسه)‌ءَ سَٹ ات.

شاید خواسته اید بنویسید : گام اول در زبان بلوچی معیار سازی !

 

محمد اکبر رئیسی عزیز !

 نوشته شما تحت عنوان «گام اول به سوی زبان معیار بلوچی » را خواندمhttp://www.tayab.ir/post/267

دوست عزیز ! سالها در دبستان و ... با مشقهای شبانه و هزار توهین زبان فارسی را اندکی یاد گرفته ای اما هم اکنون هم که « دانشمند » شده ای / دست و قلمت به هنگام نوشتن و اظهار وجود میلرزد / بنابر این نوشته ات در مورد زبان بلوچی و نویسندگان بلوچ عین اظهار نظر در مورد فیزیک اتمی است که با... آن آشنا نیستیم . شاید خواسته اید بنویسید : گام اول در زبان بلوچی معیار سازی !

 

ناسا: یک زمین یے ءِ دو روچ

ناسا: یک زمین یے ءِ دو روچ

ناسا (هال) کائنات ءِ جُهلانکیاں نوکیں دُنیایے ءِ شوهاز بیئگ اِنت، امریکى خلائى کارگس "ناسا" ءَ دور گِند کیپلر ءِ وسیلت ءَ زمین ءِ وڈیں نوکیں "سیارہ" یے شوهاز اِتگ کہ آئى ءِ دو روچ
اَنت. دو برا روبرکت بیت، امریکی پٹ ءُ پولى کارگس "ناسا" ءِ رِدا بُرزا بال داتگیں دور گِند کیپلر ءَ مئے شمسى راهبند ءَ چہ ڈَنّ یک اَنچیں "سیارہ"یے شوهاز اِتگ کہ آئى ءِ دو روچ اَنت. امریکی خلائی کارگس "ناسا" ءِ ردا نوکیں "سیارہ"ءَ "کیپلر١٦ ب" یے نام دیگ بیتگ. اے سیارہ زمین ءَ چہ دو سد نوری سال دور اِنت ءُ آئى ءِ سرا بس سارتیں گیس اَست. ناسا ءِ رِدا زمین ءِ وڈیں "سیارہ"یے ءِ شوهاز کارى بُنگیج اِنت کہ زِندگ بیئگ ءِ وسیلہ بِہ بنت. 

http://bamhal.blogspot.se

بلوچانی دست لگشتگیں ربیدگ

وشی ءُ سکیانی ھما روچ کہ سرجمیں راج ءَ اسرمندکن اَنت، راج اِش یک رنگ ءَ مار اِیت ءُ یات کنت ’راج روچ‘ ( قومی دن ) گْوشگ بنت ۔ راج روچانی یک پژدرے بیت ۔ چیردستی ءَ بلوچ راج ءِ سما ءُ سنچ انچوش کنٹ کرتگ کہ نوں زانگ نہ بیت کہ بلوچانی گور ءَ راج روچ دارگ ءِ چونیں رسم ءُ بیدگ بوتگ اَنت ۔ دری مردمانی آورتگیں نیکراھی مذھب ءِ سبب ءَ ھم بلوچانی راج روچ ءُ بازیں ربیدگ بدل بوتگ ءُ آھانی جاہ تازیانی (عرب) رسم ءُ زماں گیپتگ
۔زورگریں تازیاں بلوچ راج ریپینتگ ءُ کم کم ءَ چَہ وتی ربیدگاں دوربرتگ، اے کار دنیگت پہ اسلام ءِ نامءَ برجاہ اِنت ۔ تاز۱یانی مول ءُ مراد ھم انوگیں زورگرانی رنگ ءَ وتی زور یں ھاکمی ءِ برجاہ دارگ اَت ۔

مراد ساحر ایماندارءُ راست گوشیں لچّه

                                       

عابد آسکانی

کےءَ گمان ات که کیت روچے
مئے کم نهادی نهاد کار ایت  

هما دورءُ زمانگاں که انسان وکشیءُ گیابانی بوتگ گریشگءُ کوهءُ اگاراں سلے ولے بوتگ په وتی زانتءُ واکءُ وسءَ وتی هیشی سرۓ چه چاگردءِ همک ڈولیں هونواریں رسترءُ سهگیریں لولکءُ جوجکاں پهریزتگ – میزان میزانءَ وهدے آ زانتکار ترءُ کته کار تر بوتگ گڑا آئیءِ اے پهریز کاریءُ پاسپانیءِ سسّا هنچوش پره شتگءُ شاهگان بوتگ که آئیءِ کٹم ، ٹک ، راجءُ زیدءُ گلزمین ۓ پلّءُ واڑ کتگ انتءُ آ سرءَ درستین جهان ۓ پتاتگ.

هزار نازین جنک چه سردارین پتان

هزار نازین جنک چه سردارین پتان  

بهادرین پسگ چه مکهین ماتان رستگ انت 

وبتاک پهره

یک بهارگاهی گرمین روچی ءَ سلیمان په راج گندی یک میتگی ءَ شت.آکدیمان بلوچی رسم ایی بوتگ که زالبولان هم وتی مهمانان ءِ وش آتک ءِ شتگا انت.میتگ ءَ جنینانءِ  رمب ءَ که سلیمانءِ وش آتک شت انت یک ماتی گون وتی جنین چک ءَ گون ات. دیوان  ءِ برجاه دارگءَ بازین وهدی نگوستگ ات که سلیمان ءَدبت یک ماری دیوان ءِ نیمگ ءَ پیداگا انت.مار دیوان ءِ نزدیک ءَ آتک همی جاگاءَ که مات ءُ چوک نشتگت انت گار بوت, بلی ایشان چه وت هچ  پیمین ترس ءُ بیمی پیش نداشت.سلیمان گران مهذبین مردی ات, په ای گمان ءَ که بلکین, مار ءِ  گندگ یک گمان و شبئیی بوگ هچ نگوشت ئی ,گپی وتی دل ءَ داشت.وهدیکه دیوان تمام بوت ماتءُ  چک چه دیوان ءَ گستاءَ  شت انت. 

اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » و هـَپـت کـَسانـُـکـیـں مـَردَلـُ

اے کسانکیں رجانک ، ٹـیـکی اے په منی بے دَروَریں همبل ، ورناییں عبدالباسط جان کریمزاده ءِ نام ءَ !
چـُـکانی دیوان گریم ءِ براتاں

---------------- -------------------
تـَرینـــــــوک : کریم بلوچ _ تـَهـل

« اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » و هـَپـت کـَسانـُـکـیـں مـَردَلـُـک

باز کـُوَهْنیں زَمانَگاں ماں ، هست ات یک مـَه دَروریں شَهبانُـکے . آئیا یک روچے ، تـَاگ ءِ کـَش ءَ یک چیزے دوچگ ات که اناگت ءَ سوچن آئی ءِ لـَنکـُک ءَ بـُـڈ اِت و وهدے که سوچن ئی کـَشّ اِت ، پــِـٹـے سُهریں هون ، کـَپتَگیں اِسپیتیں بـَرپانی سرا کـَپت _ پــِـٹ اِت _ .

اِسپیتیں بَرپاں ماں ، کپتگیں سُهر پُلّ رَنگیں هون ءِ تِرَمپ ، هَنچو پرائیا وَشرنگ و زیبناک ات که شهبانک ءَ ساه ءَ گوں آهے کـَش اِت و گوئشت ئی :

چــــــــاربــــنـــــــــد

عـــــمــــــر خیام - 

-----------------
کریم بلوچ - تهل
زند ءِ اے کاروان ، هیرانی گوئز ایت
سرپَد بئے دمانے که شادهانی گوئز ایت
ساقی وتی مَٹ ءِ هیال ءِ باندات چے کنئے
بیار پُریں پیالهے، شپ نمانی گوئز ایت

********

این قافله عمر عجب میگذرد
دریاب دمی که با طرب میگذرد
ساقی غم فردای حریفان چه خوری
پیش آر پیاله را که شب میگذرد

مھرانی آوار

مھرانی زھیرانی باھوٹ ءَ نہ داریت کس
دریگت کہ بہ برتیں تو، گوں وت منی ساہ ءَ را

حضرت اوشو گُشیت:

”انسان ءِ اندر ءَ ھما وھد ءَ تاں مِھر جاہ کُت نہ کنت کہ آ وتی ”من” ءَ ساپ ءُ پلگار کُت نہ کنت”

ھمے ”من” چی یے؟ چے بلاھے کہ بنی آدم ءِ ذات ءِ تھا جاہ کُتگے؟ اوشو ءِ ردا بنی آدم ءَ درستاں چہ پیش وتی ”من” بزاں وتی ذات روپگ ءُ پلگار کنگی اِنت کہ اودا بازیں کینگ ءُ دگہ رنگ رنگیں دیھ ءُ بلاھاں جاگہ کُتگ۔ ھمے کینگ ءُ دیھ ءُ بلاھانی تُرس ءَ مھر چہ بنی آدم ءَ ھَز اِتگ ءُ بے مِھریاں بنی آدم چہ کَٹ ءُ رُج ءَ بُرتگ۔۔۔۔۔۔۔۔

صد کَٹّیت زبان، صد بِبا دنت زبان

صد کَٹّیت زبان، صد بِبا دنت زبان

شپچراگ

لھتے کِسہ چہ ھِندوستان ءِ کوھنیں (کلاسیک) لبزانک ءَ گچین کُتگ اَنت ۔ من اے ھیالی دروشم ءَ ماں بلوچی ءَ رجانک کُتگ اَنت۔ اے گُشتن مئے مروچیگیں سیاسی ءُ ادبی لوٹاں ھمگرنچ اَنت۔ ایشانی ترینگ ءِ مول ءُ مراد ھمیش اِنت کہ ما وت ءَ پجاہ بیاریں ءُ ھما گپ ءَ پہ وت ءَ شات کنیں۔ پہ دومی کس ءَ ھم ھما گپ ءَ دوست بِداریں۔ ھما گپ کہ مارا پہ وت شات نہ بیت تہ دومی ءِ بابت ءَ ھم آ گپ ءِ گُشگ ءَ صد بر ءَ دل ءَ جُست بہ کنیں ما دومی سنگت ءَ ھما گپ ءَ گُشیں آ گپ مارا وتی ھاترا دوست بیت؟

د

داز = درختچه ای در بلوچستان شبیه نخل 

دانچوپ = هاون  

دانگ = دانه  

دپ = دهان  

دراج = دراز  

 درچک= درخت 

دروازگ =دروازه  

دسکیگ = نوعی درخت خرما  

دسگ =نخ, ریسمان  

دوار = خانه  

دوت = دود   

دهتگ ( گویش سرحدی ) = دختر 

دیمتر = جلوتر  

دمب = دم

د

دلَوَت  

دا – دی – ده – دَپ – دَنت – دار – دات – دوش – دوشی – دانگ – دانک – دِلگوش

ده پس و ده گوک.

گوک و پس دَلوَت­انت.

دَلوَت مئیگ­اَنت.

جَنگ دو شَر داراِیت.

تو وتی کاران دِلگوش بِبئے.

بیا او مرید

 

 

بیا او مرید

بیا او مرید، بیا او مرید، بیا او مرید دیوانگیں

بیا بیا کہ دیوانے کنوں، مولانگ و مستانگیں

سوتکگ ترا عشقءِ زراب، مارا غماں کرتگ کباب

ج

 

جاک =فریاد , سرصدا
جامگ= پیراهن
جکگ = سرفه کردن
جگ = پارچ آب
جولاهگ = حصیر باف
... جمبر = ابر سیاه بزرگ
جمپ = دست انداز جاده
جون = لاشه
جنک = دختر
جوشک = گنجشک
جهلگ = جای عمیق
جیگ = قسمت بالای پیراهن زنانه

جماز = سوار شتر

چ

 

چه بار = چابهار  

چیر = پنهان

 چژگ = چشمه در کوه چرت  

چاگ دیگ = پاره کردن

 چاهیگ  = کبوتر وحشی

چاریگ = جاسوس  

 چوکگ = بوس کردن

چاکوگ = چاقو   

چوش= چنان

 چات= چاه 

چنگ =چیدن 

چنگل= انگشت 

چنال = چنار 

چاکر = نوکر

چ

چ  

 

چراگ

چا – چی – چَه – چَکّ – چَش – چات – چَگل – چکّر – چُنت

چِراگءَ کُش.

روچ دَرآتکگ.

ناکو چَه چاتءَ آپ کشّ­اِیت.